علت غیبت امام مهدى (علیه السلام) از اسرار الهى است که به حقیقت آن نمى توانیم پى ببریم. براى غیبت موقت، نمونه هایى از زندگى اولیاى خدا در گذشته و امت هاى پیشین وجود دارد. مثلاً موساى کلیم (علیه السلام) چهل روز از امت خویش غایب شد و همه آن مدت را در میقات گذراند.(۱) حضرت مسیح به خواست خدا از چشم امتش پنهان شد و دشمنانش نتوانستند او را از بین ببرند.(۲) حضرت یونس (علیه السلام) نیز مدتى از میان قوم خود پنهان بود.(۳)
پس غیبت امام زمان (علیه السلام) از دیده ها، موضوع تازه اى نیست و این غیبت هر چه هم به درازا بکشد نمى تواند بهانه انکار اصل وجود مهدى (علیه السلام) گردد. اساساً هر چه که از راه نقل متواتر ثابت شود، اما انسان نتواند آن را تجربه یا مشاهده کند، نمى تواند آن را انکار یا در پذیرش آن تردید کند، چون این تواتر در نقل اطمینان آور است. در غیر این صورت، بسیارى از مطالب مسلم و ضروریات دین در معرض انکار و تردید قرار خواهد گرفت با این حال باید گفت: در حد فکر بشرى ما، شناخت فلسفه غیبت ممکن است و آن این است که از آن جا که خداوند متعال اراده فرموده که بسط عدالت و گسترش توحید را در سطح جهان به وسیله او قرار دهد و این آرزوى بزرگ و آرمان متعالى پس از گذشت مدت زمانى تحقق پذیر خواهد بود، یعنى دورانى که عقل بشرى به کمال برسد و آمادگى فکرى براى آن مرحله پیدا کند و جهان با اشتیاق، از موکب آن امام عدالت گستر و آزادى بخش استقبال کند، طبیعى است که اگر آن امام در میان مردم آشکار باشد و با آنان زندگى کند، پیش از آنکه آن مسأله پخته شود و مقدمات و زمینه لازم و مناسب آن فراهم گردد، سرانجام و سرنوشت او سرنوشت پدران بزرگوارش خواهد بود، یعنى شهادت. و پیش از آنکه آن هدف و آرمان بزرگ به دست او تحقق یابد کشته خواهد شد.
در برخى روایات اهل بیت به این حکمت اشاره شده است: امام باقر (علیه السلام) فرمود: حضرت مهدى (علیه السلام) پیش از ظهورش غیبتى خواهد داشت. راوى پرسید: براى چه؟ فرمود: از بیم کشته شدن.(۴) یعنى غیبت، براى جلوگیرى از کشته شدن پیش از تحقق آن هدف مورد انتظار است. در روایات، جهات دیگرى هم براى غیبت او ذکر شده است، همچون آزمایش و امتحان مردم در عصر غیبت، تا معلوم شود تا چه حد در راه ایمان و اعتقاد، ثابت قدم و استوارند.(۵)

(۱) سوره اعراف، آیه ۱۴۲.

(۲) سوره نساء، آیه ۱۵۸.

(۳) سوره صافات، آیه ۱۴۰.

(۴) کمال الدین، صدوق، ص ۴۸۱، باب ۴۴، حدیث ۸.

(۵) گردآوری از کتاب: سیماى عقاید شیعه، آیت الله جعفر سبحانی، مترجم: جواد محدّثی، نشر مشعر، چاپ: دارالحدیث، بهار ۱۳۸۶، ص ۲۵۸.